Η μεγάλη σύγκρουση της Χιλής, που πνίγηκε στο αίμα από το στρατιωτικό πραξικόπημα της 11ης Σεπτέμβρη του 1973, έχει εξαιρετικό ενδιαφέρον για την Αριστερά και το επαναστατικό κίνημα. Στην πραγματικότητα, σε αυτή τη μικρή χώρα της Νότιας Αμερικής (με τα 10 εκατομμύρια κάτοικους) εκδηλώθηκε η πιο ολοκληρωμένη και συνειδητή προσπάθεια για το πέρασμα στο σοσιαλισμό με ειρηνικό τρόπο, μέσω της κοινοβουλευτικής οδού. Χωρίς κομπορρημοσύνες και «επαναστατική» υπεροψία, αξίζει να μελετηθεί αυτή η πείρα, ειδικά στις σημερινές συνθήκες, όπου διαμορφώνεται ένα νέο κύμα αριστερής και αντιιμπεριαλιστικης πολιτικοποίησης στην ανήσυχη ήπειρο της Λατινικής Αμερικής και όχι μόνο. Η Χιλή μπορεί να δώσει ιδιαίτερα διδάγματα, παίρνοντας υπόψη ότι βρισκόμαστε σε ένα τελείως διαφορετικό διεθνές περιβάλλον και συσχετισμό δυνάμεων.
Το πρώτο σημείο που αξίζει να σημειωθεί είναι ότι στη Χιλή εκδηλώθηκε μια πραγματική προσπάθεια βαθιού κοινωνικού μετασχηματισμού και όχι για κάποια σοσιαλδημοκρατική κοροϊδία διαχείρισης του συστήματος. Και αυτό έχει την άξια του και όσον αφορά τα όρια του εγχειρήματος. Πολιτικό υποκείμενο αυτής της διαδικασίας ήταν η Λαϊκή Ενότητα, ένα μέτωπο πολιτικών οργανώσεων, που περιελάμβανε το Κομμουνιστικό Κόμμα Χιλής, το Σοσιαλιστικό Κόμμα, το Κόμμα Αριστερών Χριστιανών, το Ριζοσπαστικό Κόμμα, το Κίνημα Ενιαίας Λαϊκής Δράσης (που είχε αποσπαστεί από το κεντρώο Χριστιανοδημοκρατικό Κόμμα). Η συγκρότηση της Λαϊκής Ενότητας διευκολύνθηκε και από τη γραμμή του ΚΚΧ, το οποίο αφενός ήταν συνεπές στην επικρατούσα στρατηγική των δυο σταδίων της επανάστασης (ένα δημοκρατικό, αντιιμπεριαλιστικο, αντί-λατιφουντιακο και ένα σοσιαλιστικό) και αφετέρου είχε διακηρύξει ότι ο δρόμος της επανάστασης στη Χιλή θα είναι ειρηνικός, μη ένοπλος. Στην εκτίμηση περί ειρηνικού περάσματος είχε συμβάλει το γεγονός ότι η κοινοβουλευτική δημοκρατία στη Χιλή είχε μια μακρά παράδοση (162 χρόνων!) απίστευτης για τη Λατινική Αμερική ομαλότητας, χωρίς ο στρατός να έχει παρέμβει Ποτε. Δυστυχώς, η ταξική πάλη αποδείχθηκε πιο πρωτότυπη από τις παραδόσεις και η στρατηγική τύφλωση του κομμουνιστικού κινήματος οδήγησε σε μια τραγωδία.
Στις 4 Σεπτέμβρη του 1970, ο μαρξιστής Σαλβαντόρ Αλιέντε, υποψήφιος πρόεδρος της Λαϊκής Ενότητας, συγκεντρώνει το 36,3% των ψήφων, έναντι 34,9% του δεξιού Αλεσαντρι και 27,8% του κεντρώου Τομιτς. Το προεκλογικό πρόγραμμα του Αλιέντε είναι ιδιαίτερα ριζοσπαστικό. Μιλά για αντιιμπεριαλιστική-αντιολιγαρχιακή κυβέρνηση, αντικατάσταση Βουλής και Γερουσίας από Λαϊκή Εθνοσυνέλευση, για ριζική αγροτική μεταρρύθμιση σε βάρος των γαιοκτημόνων, για εθνικοποίηση των ξένων τραπεζών και επιχειρήσεων, μαζί και των αμερικανικών εκμεταλλεύσεων των ορυχείων χαλκού, των μεγαλύτερων στον κόσμο. Το Χριστιανοδημοκρατικό κόμμα, που είναι ο ρυθμιστής, αποφασίζει με συνέδριο να υποστηρίξει τον Αλιέντε, ο όποιος εκλέγεται στις 24 Οκτώβρη του 1970. Δυο μέρες πριν, η αντεπανάσταση τραυματίζει θανάσιμα τον δημοκρατικό αρχηγό του Γενικού Επιτελείου Στρατού στρατηγό Σνάιντερ.
Στην πρώτη δημόσια ομιλία του μετά το σχηματισμό κυβέρνησης, ο Αλιέντε Μιλά για το «δημοκρατικό δρόμο προς το σοσιαλισμό». Εθνικοποιούνται τα ορυχεία χαλκού και σιδήρου, καθώς και αυτά νίτρου και άνθρακα, δημιουργείται κρατικός τομέας της οικονομίας στη βάση των εθνικοποιημενων τραπεζών, πολυεθνικών επιχειρήσεων, ενώ σταδιακά ελέγχεται από το κράτος το μεγαλύτερο μέρος του εξωτερικού εμπορίου. Πραγματοποιείται η αγροτική μεταρρύθμιση και μοιράζονται τα μεγάλα ιδιωτικά αγροκτήματα στους συνεταιρισμούς των αγροτών. Το βιοτικό επίπεδο των εργαζομένων ανεβαίνει αισθητά το 1971-72, κατά 12-13% με πραγματικούς όρους το χρόνο. Παρά τα ιδιαίτερα θετικά αυτά μέτρα, που ανακουφίζουν την εργατική τάξη και τους υπό εκμετάλλευση, δεν συνοδεύονται και από άλλα μέτρα συνολικότερου κτυπήματος της οικονομικής θέσης του κεφαλαίου. Υπάρχει ένας απόλυτος διαχωρισμός των σταδίων της επανάστασης, με υλοποίηση μέτρων που στρέφονται μόνο κατά του μεγάλου κεφαλαίου, ειδικά των πολυεθνικών.
Πάντως, η εργατική τάξη, η οποία βρισκόταν στο πλευρό της Λαϊκής Ενότητας, κινητοποιείται ευρύτερα, ενώ τόσο οι φτωχοί αγρότες όσο και τα φτωχά μεσαία στρώματα των πόλεων βλέπουν θετικά την Αριστερά. Τα μεσαία στρώματα, που στη Χιλή είχαν σημαντικό ειδικό βάρος, δοκιμασμένα από την οικονομική κρίση πριν από τον Αλιέντε, βλέπουν με ευμενή ουδετερότητα την κυβέρνηση, κάτι που αποτυπώνεται και στη στάση του Χριστιανοδημοκρατικού κόμματος που επιτρέπει την κυβερνητική διαχείριση σε κοινοβουλευτικό επίπεδο. Απέναντι στην κυβέρνηση βρίσκονται οι ηγετικές δυνάμεις του χιλιανικού κεφαλαίου, οι βιομήχανοι και οι γαιοκτήμονες και τα πολυεθνικά μονοπώλια – κυρίως τα αμερικανικά – που είχαν μετατρέψει τη Χιλή σε κόλαση κερδοφορίας. Συνολικά, ο αμερικανικός ιμπεριαλισμός ανησυχούσε για την περίπτωση επιτυχίας του χιλιανικού πειράματος, που θα αποτελούσε παράδειγμα για όλη την ήπειρο. Εκτός από τους πολιτικούς λόγους – που ήταν οι σημαντικότεροι – υπήρχαν και οικονομικοί λόγοι, για την απόφαση της Ουάσιγκτον να ανατρέψει την αριστερή κυβέρνηση με κάθε μέσο. Η εθνικοποίηση των μεταλλείων χαλκού της ΙΤΤ έγινε χωρίς ένα σεντς αποζημίωση! Ο Αλιέντε σημείωσε ότι η ΙΤΤ πραγματοποιούσε κέρδη 4 εκατ. Δολάρια το χρόνο, επί 40 χρόνια, με μόλις 30 εκατ. Δολάρια αρχική επένδυση. Οι ΗΠΑ κηρύσσουν οικονομικό εμπάργκο κατά της Χιλής. Ο ίδιος ο οικονομικός κολοσσός της ΙΤΤ, όπως αποκάλυψε δημοσιογραφική έρευνα, εισηγείται στο Λευκό Οίκο τη μέθοδο της αντεπανάστασης: «Μια γρήγορα καταρρέουσα οικονομία θα οδηγούσε σε ένα ανεξέλεγκτο κύμα βίας, οδηγώντας μοιραία σε στρατιωτικό πραξικόπημα». Το σχέδιο μπαίνει μπροστά. Δύναμη κρούσης οι πιστοί στο ντόπιο κεφάλαιο και στις ΗΠΑ στρατιωτικοί και οι αναρίθμητοι πράκτορες της CIA που έχουν στρατολογηθεί κατά τη διάρκεια της εκπαίδευσης χιλιάδων Χιλιανών αξιωματικών στις ΗΠΑ.
Αν και η Αριστερά έχει την κυβέρνηση, δεν ελέγχει καν το σύνολο της κοινοβουλευτικής εξουσίας. Είναι μειοψηφία στο Κογκρέσο, που αποτελείται από τη Βουλή και τη Γερουσία, και διατηρείται στην κυβέρνηση μόνο από την ανοχή των ταλαντευόμενων Χριστιανοδημοκρατών. Από την άλλη, η δικαστική εξουσία είναι απόλυτα σχεδόν ελεγχόμενη από την αντεπανάσταση, όπως και ο διοικητικός μηχανισμός του κράτους, καθώς και ο σκληρός πυρήνας των κατασταλτικών μηχανισμών, η αστυνομία και οι μυστικές υπηρεσίες. Ο στρατός, παρά την επιφανειακή ουδετερότητα, στρατεύεται στη διατήρηση του συστήματος. Το κεφάλαιο ελέγχει πλήρως και τα ΜΜΕ, όπως και σήμερα στη Βενεζουέλα. Η Λαϊκή Ενότητα διστάζει να πάρει αποφασιστικά μέτρα για την αλλαγή του στρατιωτικού συσχετισμού των δυνάμεων, ο όποιος εξελίσσεται πάντα στο πιο κρίσιμο σημείο της επανάστασης. Ορισμένες ένοπλες εργατικές φρουρές που δημιουργούνται παραμένουν περιθωριοποιημένες. Η γραμμή του MIR, του Κινήματος Επαναστατικής Αριστεράς, μιας επαναστατικής οργάνωσης που προωθεί την ένοπλη πάλη και την κλιμάκωση της επαναστατικής διαδικασίας (διεξάγοντας και αντάρτικο πόλεων), αντιμετωπίζεται μόνο απορριπτικά. Αλλαγές δεν προωθούνται μέσα στο στρατό. Παρά το οικονομικό πραξικόπημα του κεφαλαίου και του ιμπεριαλισμού (που προηγήθηκε του στρατιωτικού), που οδήγησε τον πληθωρισμό στο 150%, η προσπάθεια της αντεπανάστασης να κερδίσει τα 2/3 του κογκρέσου για να καθαιρέσει την κυβέρνηση, μέσω των βουλευτικών εκλογών της 4ης Μάρτη του ΄73 , καταρρέει. Στο πλευρό του δεξιού Εθνικού Κόμματος κατεβαίνουν πια και οι Χριστιανοδημοκράτες, συγκροτώντας μαζί με άλλα συντηρητικά σχήματα το συνασπισμό CODE. Κι όμως, η Λαϊκή Ενότητα από το 36% του Αλιεντε ανεβαίνει στο 43,5%, ενώ η αντιπολίτευση χάνει οκτώ έδρες. Η πόλωση συνολικά ενισχύεται. Στη Λαϊκή Ενότητα ανεβαίνει η δύναμη των Σοσιαλιστών, οι οποίοι προβάλλουν πιο αριστερή γραμμή από το ΚΚ, που υποστηρίζει κυρίως «τη σταθεροποίηση των μεταρρυθμίσεων που έχουν ήδη επιτευχθεί». Στην αντιπολίτευση κερδίζει πόντους το Εθνικό Κόμμα σε βάρος των Χριστιανοδημοκρατών. Η κοινοβουλευτική αποτυχία της αντίδρασης αφήνει ανοικτό πια μόνο το δρόμο του πραξικοπήματος. Στις 29 Ιούνη τεθωρακισμένα θα προσπαθήσουν ανεπιτυχώς να καταλάβουν το Προεδρικό μέγαρο. Η κυβέρνηση δεν απαντά με τον απαιτούμενο δυναμισμό. Στις 26 Ιούλη η απεργία των ιδιοκτητών φορτηγών θα κόψει τη χώρα στα δυο. Στις 4 Σεπτέμβρη μια γιγαντιαία διαδήλωση 500.000 εργατών υπέρ του Αλιέντε συγκλονίζει το Σαντιάγκο. Στις 8 Σεπτέμβρη ο αμερικανός πρέσβης στη Χιλή Ναθαναελ Ντειβις, με πραξικοπηματική εμπειρία στη Γουατεμάλα, επισκέπτεται την Ουάσινγκτον και συναντιέται με τον Χενρι Κίσινγκερ. Επιστρέφει το βράδυ της 10ης Σεπτέμβρη. Όλα ήταν πια έτοιμα. Τα οχήματα των φασιστών ζέσταναν τις μηχανές τους.
Άλλα η χιλιανική επανάσταση με τον ηρωικό αγώνα της θα ζεσταίνει τις καρδιές των επαναστατών για πάντα, θα φωτίζει τη σκέψη με τα πολύτιμα συμπεράσματα της και θα κάνει τη λέξη Χιλή, τραγουδισμένη από τον Πάμπλο Νερούδα, τους Ιντι Ιλιμάνι και τον Βίκτωρ Χάρα, συνώνυμη της αντίστασης για γενεές αριστερών και κομμουνιστών σε όλο τον κόσμο. Γιατί ακόμα και το κοίταγμα του εργάτη των χαλκό-ρυχειων, του ακτήμονα και του φτωχού ινδιάνου προς την απελευθέρωση έχει κάτι το μεγαλειώδες…
No comments:
Post a Comment