Ο Γούντι Αλεν μέσα από τα μάτια τους..

Ένας συμπλεγματικός τύπος με αναρχικό χιούμορ που περιφέρει επιτυχημένα την εβραϊκότητά του σε όλες του τις ταινίες. Δημιουργός που έκανε τον εαυτό του κινηματογραφική περσόνα. Καινοτόμος και πρωτοπόρος σεναριογράφος σαν αυτούς που θαύμαζε ο Χίτσκοκ. Ενας Αμερικανός που προσποιείται τον Ευρωπαίο διανοούμενο, sui generis δημιουργός, υπαρξιστής και ανθρωποκεντρικός. Πληθωρικός και «πληθωριστικός», με ταινίες που κάνουν εικόνα τη φράση «ζούμε ανάμεσα σε τσιμέντα και ανθρώπινες σχέσεις». Επτά γνωστές προσωπικότητες του κινηματογράφου και της συγγραφής μιλούν για τον ξεχωριστό Γούντι Αλεν, λίγο πριν από την πρεμιέρα της νέας του ταινίας με τίτλο «Θα συναντήσεις έναν ψηλό, μελαχρινό άνδρα» με τη Ναόμι Γουότς, τον Αντονι Χόπκινς και τον Αντόνιο Μπαντέρας που κάνει πρεμιέρα στις 27 Οκτωβρίου.

Η πλάτη του Γούντι

Για τον κριτικό κινηματογράφου Θοδωρή Κουτσογιαννόπουλο, μια σκηνή από την ταινία «Μανχάταν» κουβαλά και περιγράφει ακριβώς όλα όσα είναι ο Γούντι Αλεν για το θεατή. «Εμείς ως θεατές είμαστε πίσω από το παγκάκι που κοιτάζει τον ορίζοντα του Μανχάταν. Αυτό είναι ο Γούντι Αλεν. Πρόκειται για τη σκηνή και το πόστερ της ταινίας “Μανχάταν”. Είναι αυτός μαζί με μια κοπέλα σε ένα παγκάκι δίπλα στη γέφυρα και κοιτάζει τον ορίζοντα. Εμείς, λοιπόν, ως θεατές κοιτάζουμε την πλάτη του», σημειώνει.

«Το εντυπωσιακό με τον Γούντι Αλεν είναι ο κινηματογραφικός πυρετός από τον οποίο αναριγά και ο οποίος τον οδηγεί σε μια πληθωρική δημιουργία. Πληθωρική δημιουργία τόσο σε αριθμό έργων όσο και στον τρόπο σκηνοθεσίας αυτών των έργων. Βέβαια, το κακό είναι ότι πολλές φορές αυτή η πληθωρική δημιουργία γίνεται πληθωριστική δημιουργία», τονίζει ο Βασίλης Κεχαγιάς, διευθυντής του Μουσείου Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης. Σύμφωνα με τον ίδιο, ο Αλεν διακρίνεται τόσο για το δημιουργικό του οίστρο όσο και για τον πληθωρισμό του. Επισημαίνει, μάλιστα, πως τον τελευταίο καιρό και κυρίως στις ταινίες του «The Matchpoint» και «Vicky Cristina Barcelona», ο «πυρετός» παραμένει δημιουργικός και ευφυής. Για το διευθυντή του Μουσείου Κινηματογράφου, ο Αλεν ξεκίνησε ως ειδική περίπτωση στην Ιστορία του κινηματογράφου, αλλά από ένα σημείο και μετά δεν υπάρχει αναμονή για κάθε νέα ταινία του. «Το θετικό είναι ότι καταφέρνει πάντα να ξεφεύγει από τη μανιέρα, γιατί κάθε φορά τον βρίσκουμε να δρα σε ένα διαφορετικό πεδίο. Στην πρώτη του φάση συνομιλεί με την αγαπημένη του πόλη, τη Νέα Υόρκη. Μετά περνάει σε μια μπεργκμανική φάση όπου το χιούμορ φεύγει από τη μέση και κυριαρχεί ο υπαρξισμός», καταλήγει.

Τσιμέντα και σχέσεις

Η συγγραφέας Λένα Διβάνη βλέπει κάθε νέα ταινία του Αμερικανού δημιουργού, ακόμη κι αν δεν πρόκειται για αριστούργημα. Από τις κωμικές του ταινίες ξεχωρίζει το «Νευρικό εραστή», ενώ από τις δραματικές, την ταινία «Απιστίες και αμαρτίες», την οποία θεωρεί εξαιρετική. «Οταν βλέπω μια ταινία του Αλεν αισθάνομαι ότι θέλω να βουτήξω μέσα στην ταινία, να πηδήξω μέσα στην ταινία. Είναι ένας ανθρωποκεντρικός δημιουργός. Οι ταινίες του αποτελούν εικονοποίηση της φράσης “ζούμε ανάμεσα σε τσιμέντα και ανθρώπινες σχέσεις”. Είναι μια κατηγορία μόνος του ο Γούντι Αλεν», σημειώνει η κ. Διβάνη.

Ο Πέτρος Τατσόπουλος θυμάται έντονα τις πρώτες του ταινίες, επειδή συνέπεσαν με τη νιότη και την εφηβεία του. Θυμάται την εποχή που πρωτοείδε το «Ζητείται εγκέφαλος για ληστεία» και τις «Μπανάνες», αλλά και το πόσο τον εντυπωσίαζε τότε το αναρχικό χιούμορ του Αλεν. «Ο Αλεν που ακολούθησε μετά, ο μπεργκμανικός, ο πιο ευρωπαϊκός δε με συγκίνησε εξίσου. Μου έδινε την αίσθηση ενός Αμερικανού που προσπαθεί να μιμηθεί τον Ευρωπαίο διανοούμενο κι έτσι προτιμούσα να πάω κατευθείαν στον Ευρωπαίο διανοούμενο ή και να μην πάω καθόλου». Ο γνωστός συγγραφέας τονίζει πως ο ιδιαίτερα παραγωγικός και ευφυής Αλεν είνα ένας sui generis δημιουργός, ο οποίος ξεκίνησε ως «joke teller» και έκανε τελικά τον εαυτό του κινηματογραφική περσόνα.

Για το συγγραφέα Δημήτρη Σωτάκη, ο Γούντι Αλεν ακυρώνει το αμερικανικό όνειρο πολύ συνειδητά. Το χιούμορ του δεν εκφράζει απλώς μια υπαρξιακή ανησυχία, όπως κάποιοι πιστεύουν ότι συμβαίνει σε ταινίες όπως «Ο νευρικός εραστής». «Δεν πρόκειται απλά για μια κωμική εκδοχή του Γούντι Αλεν αλλά για μια βόμβα στο αμερικανικό σύστημα. Μια βόμβα στην αμερικανική κοινωνία. Γι' αυτό, άλλωστε, και τα τελευταία δέκα χρόνια δουλεύει στην Αγγλία. Πέρα από αυτό, μου αρέσει το γεγονός ότι οι ταινίες του έχουν πολλά ενδιαφέροντα στοιχεία πέρα από την εξαιρετική πλοκή». Η αγαπημένη του ταινία είναι «Ο νευρικός εραστής» που τη χαρακτηρίζει μάλιστα ως μια ταινία που δεν έχει σενάριο. «Είναι τόσο αυτοσαρκαστική, που ο ήρωας φτάνει σε βαθμό να ακυρώνει εντελώς τον εαυτό του. Η ταινία αυτή συμπυκνώνει όλα τα χαρακτηριστικά του έργου του Αλεν. Είναι αστεία ως ταινία, αλλά δίνει το στίγμα του Αλεν». Ο κ. Σωτάκης εξηγεί πως τα κείμενά του έχουν ορισμένες ομοιότητες με τις ταινίες του ευρηματικού δημιουργού. Η πιο χαρακτηριστική ομοιότητα είναι ότι τόσο στα κείμενά του όσο και στις ταινίες του Αλεν υπάρχουν κωμικά στοιχεία που... ζουν βουτηγμένα στο σκοτάδι τους.

Συστολή και ευρυμάθεια

Ο δημιουργός της εκπομπής «Cinemania», Νίκος Γουλιάς, εξηγεί ότι ο Γούντι Αλεν είναι από τους δημιουργούς που τον έχουν σημαδέψει, ενώ έχει δει σχεδόν όλες τις ταινίες του. «Ακόμη και όταν βλέπω σήμερα μια από τις ταινίες του της δεκαετίας του '70, αντιλαμβάνομαι πόσο επίκαιρος παραμένει. Είναι τόσο εύστοχος και σαρκαστικός που καταλαβαίνεις τελικά πόσο μπροστά ήταν από την εποχή του». Ο ίδιος θυμάται την ημέρα που τον συνάντησε από κοντά. «Πρόκειται για ένα γλυκύτατο άνθρωπο, πολύ συνεσταλμένο, ο οποίος πραγματικά μοιάζει πολύ με τους χαρακτήρες που υποδύεται. Είναι ένας άνθρωπος με φοβερή ευρυμάθεια. Οταν τον γνώρισα, δεν είχε έρθει ακόμη στην Ελλάδα. Μου είχε κάνει λοιπόν μεγάλη εντύπωση η εκτίμηση που τρέφει στην αρχαία κλασική ελληνική παιδεία. Είναι ένα ιερό τέρας της μεγάλης οθόνης».

Για το σεναριογράφο Παναγιώτη Ιωσηφέλη, το πιο ενδιαφέρον στοιχείο του έργου του Αλεν είναι η διάθεση που είχε επί σειρά ετών για πειραματισμούς στην αφήγηση. Κάνοντάς το μάλιστα να φαίνεται εύκολο, εισήγαγε πολλές νέες φόρμες στην αφήγηση και μια αίσθηση παιχνιδιού. Ηταν, μάλιστα, ο πρώτος που ξεκίνησε μια ταινία με ένα ανέκδοτο, όπως συνέβη στο «Νευρικό εραστή», όπως επισημαίνει ο κ. Ιωσηφέλης. «Υπήρξε καινοτόμος και πρωτοπόρος, χωρίς όμως η ταινία να χάνει τον επικοινωνιακό χαρακτήρα της. Μου αρέσει, επίσης, πολύ ο τρόπος που χειρίζεται την παράδοσή του και όλη αυτήν τη συμπλεγματικότητα. Διαχειρίζεται και αναλύει σε κάθε του ταινία την εβραϊκότητά του, πράγμα που μου φαίνεται έντιμο, ενδιαφέρον και τελικά συνεπές». Ο κ. Ιωσηφέλης εξηγεί πως τα σενάρια του Αλεν είναι σαν εκείνα που ο Χίτσκοκ ήθελε να γράφουν οι σεναριογράφοι. Εχουν, δηλαδή, μια ουσιαστική πρωτοτυπία, η οποία, όμως, δεν είναι αυτοσκοπός, αλλά προωθεί την αφήγηση ένα βήμα μπροστά. Ο σεναριογράφος τονίζει ότι είναι αρνητικός ως προς τις τελευταίες ταινίες του Αλεν, χωρίς όμως να τις θεωρεί κακές. «Συζητώντας για τον Γούντι Αλεν συνειδητοποιώ τελικά ότι έχω δει πολλές ταινίες και μάλλον αυτό ισχύει για τους περισσότερους από εμάς. Παρατηρώ, λοιπόν, ότι ο Αλεν έχει αφήσει έναν τεράστιο όγκο δουλειάς».

www.agelioforos.gr