Τρελαντώνης, ο πρόδρομος του Μικρού Νικόλα..

 Τι είναι αυτό που κάνει τα μυθιστορήματα της Πηνελόπης Δέλτα -ιδιαίτερα τα ιστορικά- τόσο
δημοφιλή; "Κανονικά" μυθιστορήματα σαν και τα δικά της που έχουν κατηγορηθεί για
εθνοκεντρισμό και πατριδολατρία δεν θα έπρεπε ούτε καν να συστήνονται ως αναγνώσματα απο
γονείς και εκπαιδευτικούς που ιδρώνουν να μάθουν στις νέες γενιές την ανοχή, τη διαφορετικότητα
και την άποψη των άλλων"...
Τα ιστορικά μυθιστορήματα της Δέλτα δεν έχουν σύγχρονη θεματολογία, η δημοτική τους είναι λίγο παλιωμένη, δεν αγγίζουν ούτε από μακριά ζητήματα πολυπολιτισμικότητας και αρμονικής συνύπαρξης διαφορετικών εθνοτικών ομάδων. Είναι βίαια, οι εικόνες άχρωμες, ακόμα και η γραμματοσειρά τους είναι παλιομοδίτικη. «Κανονικά» δεν θα έπρεπε ούτε και να συγκινούν τα παιδιά της εποχής μας, μιας και διαφέρουν πολύ από όσα προτείνουν τα παιδικά βιβλία που εκδίδονται σήμερα. Μήπως ανταποκρίνονται στην κομφορμιστική αντίληψη του «τα παλιά και δοκιμασμένα είναι καλά»; Ή μήπως οι ενήλικοι, γοητευμένοι από αυτά που ήταν τα πρώτα τους βιβλία- όπως γράφει η Άλκη Ζέη στο επίμετρο του Τρελαντώνη - τα δίνουν και στα παιδιά τους; Πώς τα διαβάζουν τα παιδιά; Διότι το βέβαιο είναι ότι δεν ενδιαφέρονται για τους αγώνες των δημοτικιστών ή την άνθηση των βυζαντινών σπουδών στις αρχές του 20ού αιώνα, ούτε φυσικά για τις απόψεις της συγγραφέως περί διαπαιδαγώγησης.

Άρα, κάτι άλλο κρύβουν αυτά τα μυθιστορήματα και έχουν φτάσει π.χ. ο Τρελαντώνης τις 57 εκδόσεις από το 1909 και το Για την πατρίδα τις 38 εκδόσεις από το 1932.

Από μια πλευρά, έχουν δράση και ήρωες θετικούς που απαντούν στις αναζητήσεις της ηλικίας των αναγνωστών τους. Η Μαριάννα Σπανάκη στη σχετική μελέτη της (Ερμής, 2004) γράφει: «... Η έμφαση δόθηκε στη δράση των νεαρών προσώπων... στην ικανότητα των νεαρών μυθιστορηματικών ηρώων να τα καταφέρνουν μόνοι τους σε δύσκολες περιστάσεις, συνδυάζοντας την παρατηρητικότητα με την ετοιμότητα... [ η συγγραφέας] έλαβε υπόψη της τις δραστηριότητες των παιδιών και τα ενδιαφέροντά τους... την ανάγκη για συντροφικότητα... για κίνηση και παιχνίδι... τη διάθεση για περιπέτεια...». Όλα τα παραπάνω συνθέτουν ένα κλασικό παιδικό βιβλίο.

Ο Τρελαντώνης, που εκδόθηκε το 1932, δεν χωράει αμφιβολία ότι είναι ο πρόδρομος του Μικρού Νικόλα: η παιδική ζωή σε όλο της το μεγαλείο, στολισμένη με τα ήθη της εποχής. Το πρώτο ζωντανό βιβλίο για παιδιά, όπως γράφουν στην αλληλογραφία τους με τη συγγραφέα ο Παλαμάς και ο Μυριβήλης.

Η αντιπαράθεση
Από την άλλη, η ιδεολογία που μεταφέρουν τα ιστορικά μυθιστορήματα δημιουργεί προβλήματα. Μόνο εάν τα τοποθετήσουμε λοιπόν στις αναζητήσεις εκείνης της εποχής, δηλαδή στο πνευματικό κλίμα που τα γέννησε, θα μπορέσουμε να τα αξιολογήσουμε. Εκτός κι αν... κάποιοι παθιασμένοι, με αφορμή τις ηρωικές περιπέτειες των βιβλίων της Δέλτα, εισάγουν με μαεστρία τους νεαρούς αναγνώστες στη μαγεία της ιστορικής έρευνας και ταυτόχρονα προβάλλουν την ποιότητά τους ως αναγνώσματα καθαυτά.

Το μεγάλο ζήτημα που θέτουν τα ιστορικά μυθιστορήματα της Δέλτα είναι η καλλιέργεια της αγάπης για την πατρίδα και το έθνος μέσω μιας ηθικοπλαστικής ιστορικής αφήγησης. Η ένσταση που διατυπώνεται από πολλούς είναι η εξής: η παρουσίαση της εθνικής ταυτότητας από τη Δέλτα είναι μονοσήμαντη και επενδύει κυρίως στο συναίσθημα του αναγνώστη και όχι στη σκέψη, καθώς είναι χτισμένη γύρω από την αυτοθυσία και τον ηρωισμό, αξίες που παρουσιάζονται ως αναλλοίωτες και διαχρονικές- συστατικά της ελληνικής ψυχής. Η Δέλτα θεωρείται λοιπόν ιδεολογικά παρωχημένη για κοινωνίες δυνάμει ανεκτικές, οι οποίες στηρίζονται ακριβώς στον κοινωνικό πλούτο που απορρέει από την ανάμειξη διαφορετικών πολιτισμών.

www.tanea.gr