Φιάσκο η Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης;

«Είναι στην πόρτα δύο Εβραίοι, όβερ. Ψάχνουν μία εκκλησία. Όχι, έχει λέει μία έκθεση. Πού το ξέρω ότι είναι Εβραίοι; Μα σε εκκλησία πάνε. Αλλά μπορεί και να 'ναι και τουρίστες. Όχι ξένοι, αλλά μιλάνε τουρκικά. Όβερ.» Ο φρουρός στο Ναυαρχείο του Χάσκιοϊ μας κοίταζε τη μία με περιέργεια, την άλλη με καχυποψία. «Πώς τη λένε την εκκλησία που θέλετε;» «Συναγωγή είναι. Συναγωγή Μαγιόρ. Έχει μία έκθεση για την Πολιτιστική Πρωτεύουσα...» «Τη λένε Μαγιόρ, όβερ». Τώρα γιατί επέμενε να μου μιλά στα αγγλικά ενώ εγώ του μιλούσα τουρκικά, και προς τι ο πανικός δεν το κατάλαβα. Πάντως, για την Πολιτιστική Πρωτεύουσα ο φρουρός δεν είχε ακούσει. «Λέτε για τις εκδηλώσεις με τα πυροτεχνήματα προχθές;»

Τώρα βέβαια, θα μου πείτε, τι δουλειά είχα να ρωτάω στην πύλη του ναύσταθμου για την Πολιτιστική. Είχαμε, όμως, περάσει μία ώρα στο Χάσκιοϊ και κανείς δε γνώριζε να μας οδηγήσει στη Συναγωγή Μαγιόρ και την έκθεση που ήθελα να δω, τη molecular Istanbul. Ο καημένος ο φρουρός δεν είχε ιδέα τι είναι η Πολιτιστική. Όπως μας είπε, νόμιζε πως ήταν ένα σόου με πυροτεχνήματα που πάει, πέρασε. «Είστε σίγουροι πως αυτή η έκθεση συνεχίζει;» Προκειμένου να μην αισθάνεται άσχημα που δεν μπορούσε να μας βοηθήσει, μας έδειξε προς την κατεύθυνση του Φαναρίου και του Μπαλατά. «Να, εκεί είναι όλο εκκλησίες. Συγγνώμη, συναγωγές. Τέλος πάντων, αυτό που ψάχνετε. Γιατί δεν πάτε εκεί; Βλέπετε αυτό το μεγάλο κτίριο; Εκκλησία είναι.» «Αυτό, καλέ μου, είναι το Εβραϊκό Νοσοκομείο του Μπαλάτ». Όχι, δεν καταγόταν από την επαρχία. Γέννημα θρέμμα της Πόλης, μου είπε υπερηφάνως.

Για να πει κανείς την αλήθεια, αν δε σε έχουν προειδοποιήσει πως φέτος η Πόλη είναι Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης, με τίποτε δε θα το φανταζόσουν. Δεν υπάρχουν αφίσες στους δρόμους, αλλά ούτε καν στα μουσεία και τους εκθεσιακούς χώρους που υποτίθεται ότι θα φιλοξενήσουν τις επί μέρους εκδηλώσεις. Υπήρξε βέβαια η όλη φανφάρα της τελετής έναρξης, που φέρεται να στοίχησε στην Οργανωτική Επιτροπή της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας 4.25 εκατομμύρια ευρώ. Πυροτεχνήματα γέμισαν τον ουρανό πάνω από τον Κεράτιο, συναυλίες διοργανώθηκαν σε πολλά σημεία της Πόλης και απασχολήθηκαν 1500 άτομα τεχνικό προσωπικό και 3500 άτομα ως προσωπικό ασφαλείας. Μετά το πέρας της εντυπωσιακής βραδιάς, όλοι όσοι αγαπάμε την Πόλη μας και περιμέναμε εναγωνίως τις εκδηλώσεις της Πολιτιστικής να τονώσουν την πολιτιστική της κίνηση, μείναμε με την απορία εάν όλα θα σταματούσαν εδώ.

Υπάρχουν βέβαια κάποιες εκθέσεις σε μουσεία και ιστορικά κτίρια της Πόλης, και κάποιες συναυλίες που υποτίθεται πως αποτελούν κομμάτι της Πολιτιστικής. Η διοργάνωση έδωσε την ευκαιρία να επισπευσθούν κάποιες ανακαινίσεις και να φύγει – μετά από δεκαετίες – η περίφημη σκαλωσιά που στεκόταν καταμεσίς στην Αγία Σοφία. Αλλά τίποτε δεν ανταποκρίνεται στις προσδοκίες που είχαμε καλλιεργήσει για καταιγισμό εκδηλώσεων.

Κάθε αναφορά στην Πολιτιστική Πρωτεύουσα προκαλεί, πρωτίστως, νευρικότητα. Ο τουρκικός τύπος έχει αφιερώσει περισσότερη έκταση στις καθυστερήσεις της διοργάνωσης και τις αψιμαχίες που σημειώθηκαν εντός της Οργανωτικής Επιτροπής και μεταξύ αυτής και των καλλιτεχνών, παρά στις προγραμματισμένες εκδηλώσεις. Εδώ και τουλάχιστον δύο χρόνια, φθάνουν στις σελίδες του ειδήσεις για διαφθορά και ατασθαλίες, με τη Μητροπολιτική Δημαρχία Κωνσταντινουπόλεως και τις κατά τόπους δημοτικές αρχές να καταδεικνύονται ως υπεύθυνες για σειρά σκανδάλων και παρατυπιών. Σα να μην έφθανε η παραίτηση στις αρχές του 2009 του προέδρου και τριών μελών της Οργανωτικής Επιτροπής, άλλα δύο μέλη της παραιτήθηκαν στα τέλη Νοεμβρίου.

Ο τουρκικός τύπος εκτοξεύει πικρόχολα σχόλια αναζητώντας ευθύνες, ενώ καταδικάζει τη σπατάλη των 4.25 εκατομμυρίων ευρώ για ένα βράδυ. Προσωπικότητες του καλλιτεχνικού χώρου, ιδιοκτήτες γκαλερί, διευθυντές μουσείων και παράγοντες του τουριστικού χώρου παραπονούνται για «χαμένες ευκαιρίες». Ο δε πληθυσμός, δε φαίνεται να δείχνει και ιδιαίτερο ενδιαφέρον για όσα διαδραματίζονται στην Πόλη του.

Η εκπρόσωπος Τύπου και Δημοσίων Σχέσεων και μέλος της Οργανωτικής Επιτροπής της Istanbul 2010, Νιλγκιούν Μιρζέ παραδέχεται ότι δεν έχουν καν προσδιορισθεί οριστικά οι χώροι που θα φιλοξενήσουν βασικές εκδηλώσεις της Πολιτιστικής. «Ένας από τους βασικούς χώρους θα είναι το Πολιτιστικό Κέντρο του Κερατίου (Halic Kultur Merkezi) στο Σουτλούτζε, όπου έλαβε χώρα η τελετή έναρξης. Εκεί θα λάβει χώρα αργότερα σειρά εκθέσεων» λέει η Μιρζέ, μια κεφάτη και ενεργητική γυναίκα την οποία δε φαίνεται να πτοεί τίποτε. Λίγες μέρες μετά την τελετή, όμως, το τεράστιο βιομηχανικό κτίριο είναι ερμητικά κλειστό.

Η Οργανωτική Επιτροπή φιλοδοξεί να μεταφέρει την καλλιτεχνική δραστηριότητα πέρα από τη στενή γεωγραφία του Πέραν και του Νισάντασι, όπου επικεντρώνεται η καλλιτεχνική κίνηση και η αγορά τέχνης της Κωνσταντινούπολης. «Πολλοί χώροι εκδηλώσεων και εκθέσεων θα βρίσκονται μακριά από την περιοχή του Πέραν. Έχουν παράλληλα αρχίσει εργαστήρια στις υποβαθμισμένες γειτονιές των παρυφών της Πόλης, που στοχεύουν να εξοικειώσουν τους εκεί νέους με τη φωτογραφία, τη μουσική και με μορφές παραδοσιακής τουρκικής τέχνης.» Η ιδέα ακούγεται εξαιρετική. Ωστόσο, αν οι στρατιώτες του ναύσταθμου δεν είχαν πάρει είδηση για τη Συναγωγή Μαγιόρ και την έκθεση που φιλοξενεί διακόσια μέτρα παραπέρα, εξίσου ανίδεη ήταν και ολόκληρη η γειτονιά.

Εξίσου εξαιρετική είναι και η ιδέα να στεγασθούν εκθέσεις και εκδηλώσεις σε κτίρια της πολιτιστικής κληρονομιάς των μειονοτήτων, όπως η Συναγωγή Μαγιόρ, ώστε να προβληθεί το πολυπολιτιστικό παρελθόν της Πόλης. Σήμερα που οι Χριστιανοί και Εβραίοι είναι απόντες, η συντριπτική πλειοψηφία των κατοίκων δε γνωρίζει τίποτε γι' αυτούς, ούτε για την παρακαταθήκη τους στην αστική κουλτούρα. Στην περίπτωση όμως της Συναγωγής Μαγιόρ, η έκθεση molecular Istanbul, του Ρουμάνου καλλιτέχνη Serge Spitzer, στεγάστηκε στο κτίριο χωρίς αυτό να ανακαινισθεί. Είχα δει τη Συναγωγή, με το εξαιρετικό εσωτερικό από σκαλιστό ξύλο, να χρησιμοποιείται ως εργοτάξιο. Η διοργάνωση άδειασε την κεντρική αίθουσα από τα μηχανήματα και το σκουπιδαριό που βρισκόταν μέσα, όμως, το κτίριο του 18ου αιώνα εξακολουθεί να χρησιμεύει ως βιοτεχνία. Ένας συμπαθής γεράκος που κουβαλούσε τσιμέντο από το εσωτερικό παραδίπλα, παραλίγο να με χτυπήσει με το φτυάρι καθώς έβγαινα από την αίθουσα.

Η Ρωμαίικη κοινότητα θεωρεί ότι η Istanbul 2010 αποτελεί εξαιρετική ευκαιρία για την προβολή του ελληνικού στοιχείου και της ελληνικής κληρονομιάς της Πόλης. Θα συμμετάσχει στη διοργάνωση με μία έκθεση, που θα αναφέρεται στους Ρωμιούς αρχιτέκτονες της Πόλης. Μαζί με τους Αρμένιους, οι ομογενείς – με σπουδές κυρίως στη Βιέννη, το Βερολίνο και το Παρίσι – άφησαν ανεξίτηλη τη σφραγίδα τους στην αστική φυσιογνωμία της Πόλης της Μπελ Επόκ, μεταφυτεύοντας εκεί όλα τα αρχιτεκτονικά ρεύματα της εποχής. Το πού θα στεγασθεί η εν λόγω έκθεση αποτελεί ακόμη μυστήριο.

Η Γεσίμ Τουρανλί, ιδιοκτήτης της Γκαλερί pi artworks στη συνοικία Cukurcuma του Πέραν, που έχει αναδειχθεί σε galleryland της Πόλης, αρνείται να σχολιάσει τη μέχρι τώρα κατάσταση της Πολιτιστικής. Ωστόσο, εκτιμά πως «τα πράγματα θα είναι μάλλον υποτονικά μέχρι το Σεπτέμβριο – Οκτώβριο, οπότε και θα μπορέσουμε να μιλήσουμε για κάποιο δυναμισμό.

Η Istanbul 2010 αποτελεί μία μεγάλη χαμένη ευκαιρία; Μπορεί να «σωθεί» η διοργάνωση, να δημιουργήσει υποδομές και να αφήσει τα ίχνη της στον αστικό ιστό της Πόλης, όπως συνέβη με τους Ολυμπιακούς της Βαρκελώνης; Ο χρόνος θα δείξει πώς θα εξελιχθεί η διοργάνωση, αν και οι προοπτικές τη στιγμή αυτή δε φαίνονται καθόλου ενθαρρυντικές.

Εκδηλώσεις, χώροι και χρονοδιάγραμμα

Το χρονοδιάγραμμα των εκδηλώσεων μπορείτε να το πληροφορηθείτε από τη διεύθυνση: http://www.en.istanbul2010.org/ETKINLIKTAKVIMI/ETKINLIKTARIH/index.htm, που θα ενημερώνεται συνεχώς.

Αγία Ειρήνη: ο Ιουστινιάνειος ναός της Αγίας Ειρήνης σήμερα χρησιμοποιείται ως χώρος συναυλιών. Σύμφωνα με τη Νιλγκιούν Μιρζέ, θα φιλοξενήσει σειρά εκδηλώσεων κατά το επόμενο έτος.

Μουσείο του ανακτόρου Τόπκαπι Σαράι: θα στεγάσει σειρά εκθέσεων την ερχόμενη χρονιά, με πρώτη την έκθεση Ten Thousand Years of Iran's Civilization από την 1η ως την 31η Ιανουαρίου.

Χώρος ανασκαφής του λιμένος του Θεοδοσίου, Γενίκαπι: θα φιλοξενήσει εκθέσεις, ενώ στοχεύεται η ίδρυση στο χώρο Μουσείου της ιστορίας της Πόλης

Τοπχανέι Αμιρέ: στο ιστορικό οθωμανικό κτίριο, στη συνοικία Τοπχανέ, θα λάβουν χώρα εκθέσεις ζωγραφικής, video art και φωτογραφίας

Ατατούρκ Κιουλτούρ Μερκεζί: η Λυρική Σκηνή της Πόλης στην πλατεία Τάκσιμ θα φιλοξενήσει μουσικές παραστάσεις

Πέραν των εκδηλώσεων της Istanbul 2010, πολλά ιδιωτικά μουσεία και ιδιωτικοί φορείς ετοιμάζουν παράλληλες εκδηλώσεις. Τα μουσεία Sabanci (http://muze.sabanciuniv.edu/main/default.php) και Pera (http://muze.sabanciuniv.edu/main/default.php) έχουν ήδη προγραμματίσει σειρά εκθέσεων, με αναφορά την Πόλη και τις ιστορικές σχέσεις της με την Ευρώπη και την περιφέρεια της Τουρκίας. Παράλληλα, οι γκαλερί των συνοικιών Γκαλατάσαραϊ και Τοπχανέ θα οργανώσουν τακτικά «περιπάτους τέχνης», τις ημερομηνίες των οποίων θα ανακοινώσουν στην ιστοσελίδα http://tophaneartwalk.com, σύμφωνα με τη Yesim Turanli, η γκαλερί της οποίας θα συμμετέχει στην εκδήλωση. 

www.newstime.gr